Dự án đã xong, chờ hướng dẫn giá bán để chốt hợp đồng mua bán điện; dự án điện sẵn có, muốn bán trực tiếp cho hàng xóm, chờ cơ chế mua bán điện trực tiếp; ngay cả điện mặt trời lắp đặt kiểu tự sản, tự tiêu cũng chờ… hướng dẫn của Bộ. Trong nguy cơ thiếu điện, nhiều nguồn điện vẫn phải chờ mòn mỏi như vậy.
Điệp khúc “chờ”
Văn phòng Chính phủ mới đây tiếp tục truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng, yêu cầu Bộ Công thương chuẩn bị kỹ nội dung báo cáo Thường trực Chính phủ việc xây dựng nghị định về cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện từ năng lượng tái tạo với khách hàng sử dụng điện lớn (cơ chế DPPA). Đây là cơ chế được nhiều đơn vị sản xuất điện, doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng điện lớn mong đợi nhiều nhất. Dự thảo nghị định được trình lần đầu tiên từ năm ngoái, đến nay sau nhiều lần trình lại, vẫn chưa được chốt.
Việc phát triển điện mặt trời áp mái tự sản tự tiêu đến nay vẫn chưa có hướng dẫn
Cũng mới đây, Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại VN (EuroCham) thông tin, ngày càng có nhiều tập đoàn toàn cầu trực tiếp mua năng lượng tái tạo từ các nhà sản xuất điện độc lập tại VN. Sách trắng 2024 của EuroCham trước đó cũng nêu quan điểm: “VN cần phải thiết lập các quy định để có thể cấp điện từ các dự án điện mặt trời trực tiếp đến người dùng cuối (thay vì thông qua Tập đoàn điện lực VN (EVN) và lưới điện), với việc bao tiêu trực tiếp dưới hình thức DPPA. Trong đó, lợi ích và khả năng cung cấp năng lượng sạch có thể được thảo luận và thực hiện giữa nhà phát triển và người tiêu thụ điện dựa trên các yêu cầu kỹ thuật và pháp lý cần thiết”.
Khảo sát của Bộ Công thương và kiến nghị của các hiệp hội doanh nghiệp nước ngoài tại VN cho thấy, nhiều tập đoàn lớn như Samsung, Apple, Nike, Adidas, Heineken… đều có nhu cầu và ủng hộ VN sớm có cơ chế DPPA. Theo thống kê, tổng sản lượng điện tiêu thụ bình quân tháng của các doanh nghiệp này đều lớn hơn 1 triệu kWh/tháng và đều đấu nối ở cấp điện áp 22 kV trở lên. Khảo sát nhu cầu và mức độ quan tâm của các doanh nghiệp với cơ chế DPPA, trong số 106 dự án năng lượng tái tạo có công suất từ 30 MW trở lên, có 24 dự án muốn tham gia (công suất 1.773 MW), 17 dự án cân nhắc về điều kiện tham gia (công suất 2.836 MW) và 26 dự án không có nhu cầu tham gia.
Với bên mua (những khách hàng sử dụng điện phục vụ sản xuất từ cấp điện áp 22 kV trở lên), 20/41 đơn vị mong muốn tham gia mua điện trực tiếp từ nhà sản xuất với tổng nhu cầu là 996 MW. Theo Bộ Công thương, nhiều nhà đầu tư, tổ chức và khách hàng sử dụng điện bày tỏ quan tâm và mong muốn sớm ban hành cơ chế DPPA.
Không chỉ với dự án điện lớn có nhu cầu mua bán trực tiếp, ngay dự án điện mặt trời áp mái nhỏ, lắp đặt với mục đích tự sản tự tiêu – mô hình khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo trong Quy hoạch Điện 8 – đến nay vẫn ách tắc. Một chủ doanh nghiệp sản xuất cao su tại một tỉnh miền Trung cho hay, nhà máy có nhu cầu lắp điện mặt trời để tự sử dụng. Năm 2023, sau khi có chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời tự sản, tự tiêu, công ty đã đầu tư 2 tỉ đồng, lắp điện mặt trời với công suất 150 kW. Tuy nhiên, đến nay doanh nghiệp này vẫn chưa đấu nối với lưới điện để đưa vào sử dụng được.
“Chúng tôi lắp để phục vụ sản xuất tại nhà xưởng, không bán cho ngành điện, có lắp thiết bị chống phát ngược (zero export) không kinh doanh. Tuy nhiên, điện lực địa phương cho biết hiện hệ thống điện mặt trời mái nhà lắp để tự sử dụng có lắp thiết bị chống phát ngược (zero export) không kinh doanh chưa có hướng dẫn trình tự thủ tục, nên doanh nghiệp chưa thể phát để sử dụng được. Quả thật quá rắc rối và lãng phí vô cùng cho doanh nghiệp”, vị này bức xúc.
Sự lãng phí vô cùng lớn
GSKH Trần Đình Long, Viện trưởng Viện Điện lực VN, nhận xét rằng vấn đề này không mới, cả bên sử dụng điện, bên bán điện đều có nhu cầu, lẽ ra phải có cơ chế ngay để tìm tiếng nói chung về giá cả thế nào; từ đó để từng bước xây dựng thị trường điện cạnh tranh vốn đã được triển khai bị chậm trễ. Ông bày tỏ: “Trong thực tế, quản lý ngành điện ngày càng được đặt ra tính cẩn trọng quá mức, cẩn trọng làm chậm loạt dự án, chậm chính sách, mất cơ hội thu hút vốn đầu tư nguồn điện, đường truyền, lãng phí và như mọi khi, đẩy nguy cơ mất an toàn năng lượng ngày càng cao”.
“Cơ quan quản lý còn “nợ” người tiêu dùng, doanh nghiệp sử dụng điện quá nhiều hướng dẫn, cơ chế, chính sách… Cần phải gấp rút hoàn tất, may ra hạn chế nguy cơ thiếu điện.”
GSKH Trần Đình Long, Viện trưởng Viện Điện lực VN
Theo: (thanhnien.vn)